ZAANDAM - Kloostermoppen uit de dertiende en veertiende eeuw. Stukken walvisbot die misschien als gewicht gebruikt werden. Tropische schelpen, koperen schuimspanen, kinderspeelgoed en aardbeienschaaltjes. Bij het uitbaggeren van de Wilhelminasluis werden tot nu toe ruim twee tot drie miljoen scherven en andere archeologische vondsten gedaan. Wethouder Monumenten en Erfgoed, Natasja Groothuismink: ‘Dit is fantastisch! Er is een hoeveelheid vondsten gedaan die in Nederland alleen te vergelijken is met de hoeveelheden van de Noord-Zuidlijn in Amsterdam. De vondsten vertellen ons iets over het ontstaan van Zaandam. Maar ook over de leefgewoontes van de Zaandammers in de eeuwen die erop volgden.’ Gerard Slegers, wethouder Mobiliteit en Havens & Vaarwegen: ‘Ik ben er trots op dat bij zo’n mooi project als de Wilhelminasluis, ook nog eens bijzondere archeologische vondsten worden gedaan. Deze plek was al eeuwen geleden het verkeersknooppunt van de Zaanstreek, waar de schepen aankwamen en mensen overstapten op de boot naar bijvoorbeeld Amsterdam. De archeologische vondsten zijn van onschatbare waarde.’

Alles of niets
Piet Kleij, archeoloog van Gemeente Zaanstad: ‘Het was eerst afwachten of we überhaupt iets zouden vinden bij het uitbaggeren. We wisten namelijk niet of bij de aanleg van de sluis in 1902 alles al was uitgebaggerd en alle mogelijke vondsten dus al weg waren. Dat bleek niet zo te zijn, het aantal vondsten en vooral de kwaliteit ervan is echt veel meer en veel beter dan ik ooit had kunnen bedenken. Er zit fantastisch mooi spul tussen, vaak uit de zeventiende en achttiende eeuw: allerlei kruiken, waaronder een baardmankruik, wijnflessen, heel kleine, fragiele medicijn- en parfumflesjes, koraal, tropische schelpen, aardewerken bakjes, potjes, zalfpotjes, kinderspeelgoed, Delfts Blauwe kommetjes en vazen, versierde pokhouten mesheften, een scheepsbouwersdissel, een jufferblok (katrol) van een schip, tinnen kannen, tinnen lepels, een tinnen wijwaterbakjes, beeldjes van witte klei. En nog veel meer. Veel meer – zelfs een paar i-Phones en een Duits rijbewijs, geldig tot 20 maart 1997.’

Tijdsbeeld: middeleeuwen tot nu
De vondsten zijn binnen de sluis gesorteerd op drie vindplaatsen: in het midden op de plek waar de dam lag - ter hoogte van de muziektent op de oostoever- , op het deel direct ten zuiden daarvan en op het deel direct ten noorden daarvan. Zo kunnen de vondsten uit de dam apart worden gehouden. Ook werd bijgehouden hoe diep de vondsten lagen, want dat zegt iets over in welke tijd de voorwerpen in het water terecht kwamen. Piet Kleij: ‘Interessant zijn de vroegste vondsten uit het middendeel waar de dam lag. De oudste vondsten uit dit deel, uit de 13e en 14e eeuw, en zogenaamde kloostermoppen, grote middeleeuwse bakstenen (van de middeleeuwse kerk die aan de sluis stond), zeggen iets over het ontstaan van de dam en de bebouwing daar omheen. En daarmee ook iets over het ontstaan van Zaandam’.

Tentoonstelling
De vondsten worden nu gesorteerd, schoongemaakt en onderzocht. Kleij: ‘De bijzondere en complete vondsten zijn er bij het uitzeven al uitgehaald. Maar de scherven moeten we nu allemaal gaan sorteren en bekijken: wat moeten we behouden (het Duitse verlopen rijbewijs?). En wat is meer van hetzelfde.’ Wethouder Groothuismink: ‘We willen de vondsten natuurlijk aan onze inwoners en andere geïnteresseerden laten zien in een tentoonstelling. Maar eerst moeten de onderzoekers met de vondsten aan de slag, zodat ze ons ook meer kunnen vertellen over wat de vondsten precies betekenen.’ Omdat het om twee tot drie miljoen vondsten gaat, kan dit nog wel even duren.

De archeologische opgravingen worden in opdracht van de Provincie Noord-Holland uitgevoerd.