ZAANDAM - Zaanstad doet mee aan een onderzoek naar de effecten van een onvoorwaardelijke, maandelijkse gift aan gezinnen met een bijstandsuitkering. Het onderzoek is een initiatief van de Hogeschool van Amsterdam en Kansfonds. In totaal worden 300 Zaanse gezinnen betrokken bij het onderzoek, uit de wijken Poelenburg, Peldersveld, Zaandam-Zuid en Rosmolenwijk. Tegelijk met het onderzoek stelt Zaanstad regels op voor het vrijlaten van giften op de bijstandsuitkering.

Mirre Stallen, onderzoeker bij de Hogeschool van Amsterdam (HvA): “Dit onderzoek doen we vanuit ons lectoraat Armoede Interventies. We willen meer weten over wat er gebeurt als je kwetsbare gezinnen die in armoede leven een maandelijks geldbedrag geeft, zonder dat daar voorwaarden aan zijn verbonden. We kijken dan vooral naar het effect op het welzijn en de arbeidsparticipatie van ouders en de ontwikkeling en schoolprestaties van de kinderen. Recent onderzoek in de Verenigde Staten laat zien dat het simpelweg geven van geld, leidt tot minder stress en minder mentale problemen bij inwoners met een laag inkomen. Ook verhoogt het de kans op het vinden van een fulltime baan. In Nederland is dit nog niet onderzocht, terwijl dit vraagstuk ook hier heel actueel is.”

Wethouder Songül Mutluer: “Deelname aan dit onderzoek biedt Zaanstad een hoop kansen. We hebben al langer aandacht voor het belang van stress(factoren) bij het bestrijden van armoede. Met de resultaten uit dit onderzoek, willen we kwetsbare gezinnen met kinderen nog beter ondersteunen. Precies deze doelgroep verdient extra aandacht, dat bleek ook uit onze recente Minima-effectrapportage door het Nibud. Samen kunnen we de vicieuze cirkel van armoede in gezinnen doorbreken en kinderen een betere toekomst bieden. En omdat dit een nieuw onderzoek is voor heel Nederland, biedt het ook kansen om dit actuele thema landelijk aan te kaarten.”

Opzet van het onderzoek
In het onderzoek krijgen straks 150 Zaanse gezinnen, gedurende twee jaar een onvoorwaardelijke maandelijkse gift van € 150,-. De gezinnen mogen zelf beslissen waar zij het geld aan uitgeven, of dat zij dit bijvoorbeeld willen sparen. Ook is er een controlegroep van 150 gezinnen, deze groep krijgt een kleine vergoeding voor het invullen van vragenlijsten. De Hogeschool doet de selectie van de gezinnen en richt daarvoor een objectief en transparant selectieproces in, met heldere communicatie richting de deelnemers.

Financiering
De giften worden betaald door Kansfonds. Directeur Henriëtte Hulsebosch: “Kansfonds zet zich al jaren in om mensen in armoede te helpen. Toch zagen we dat het niet genoeg was. Daarom zijn we het programma Gewoon geld geven gestart en onderzoeken we nieuwe, unieke oplossingen voor armoede in Nederland. Wat gebeurt er als je geld geeft aan mensen die in armoede leven, en zij zélf mogen bepalen hoe ze dat geld besteden? We geven het geld vanuit het volle vertrouwen dat mensen in armoede zelf heel goed weten hoe ze dat het beste kunnen inzetten. En we doen meer met dit programma. We zetten het ook in als breekijzer. Met deze gezamenlijke aanpak van geld geven, onderzoeken en maatschappelijk agenderen denken we grote impact te kunnen hebben op ons sociale stelsel.”

Om te zorgen dat inwoners na afloop niet in de problemen komen door het wegvallen van de gift, wordt de bijdrage na twee jaar langzaam afgebouwd. Daarnaast wordt in de laatste maanden van het onderzoek met elk gezin gewerkt aan een passend financieel toekomstplan.

Het gemeentelijke beleid voor giften
Tegelijk met het onderzoek, besluit Zaanstad om beleidsregels voor giften vast te stellen. De Participatiewet biedt de gemeente de mogelijkheid om giften vrij te laten en niet te verrekenen met de bijstandsuitkering. Het gaat dan om een bedrag van € 150 per maand (€ 1.800 per jaar). Daarnaast zal Zaanstad in een aantal specifieke situaties een gift in natura of in geld ook vrijlaten.

Wethouder Natasja Groothuismink: “Geld geven aan een ander doe je niet zomaar. Vaak heeft dat te maken met de wens om je (klein)kind of vriend te helpen, omdat die het financieel moeilijk heeft of iets moet kopen waar geen geld voor is. Met de nieuwe regels maken we het mogelijk dat men elkaar kan helpen, zonder dat iemand het risico loopt dat er een korting op de bijstandsuitkering plaatsvindt. Voorheen moesten we per geval beoordelen of een gift vrijgelaten kon worden. Dat kost ook veel handelingen en schept onduidelijkheid bij inwoners, want elke persoonlijke situatie is anders. We gaan nu voor een transparant en eenduidig beleid bij het vrijlaten van giften aan mensen in de bijstand. Dit sluit goed aan op het onderzoek van de HvA en de eerdere motie van de gemeenteraad.”
Naast de algemene vrijlating van € 1.800,- per jaar, noemt Zaanstad nog een aantal specifieke vrijlatingen. Denk aan giften of producten die vallen onder de bijzondere bijstand, bijvoorbeeld als iemand een koelkast of rollator geschonken krijgt. Of giften die medische kosten dekken, zoals de aanschaf van een bril.

Tijdspad
De nieuwe beleidsregels voor giften gaan eind deze maand in. De voorbereidingen voor het onderzoek van de HvA en Kansfonds zijn in volle gang. De komende maanden worden alvast enkele gezinnen geselecteerd voor een pilot. De giften worden vanaf begin 2022 tot begin 2024 overgemaakt. Daarna wordt het bedrag gedurende 6 maanden afgebouwd tot medio 2024. De onderzoeksresultaten worden eind 2024 verwacht.