Een vermakelijkhedenretributie wordt geheven van ondernemers die een attractie aanbieden. Omdat iedereen het gebied gratis mag en kan betreden en dat niet is te controleren zonder een groot hek te plaatsen rond de Zaanse Schans, is de heffing beperkt tot alleen de vermakelijkheden die tegen betaling plaatsvinden vanuit een locatie op de Zaanse Schans. Binnen het gebied van de Zaanse Schans worden verschillende 'vermakelijkheden' aangeboden. In 2020 betreft dit musea, molens, een organisatie die rondleidingen verzorgt, een rondvaartbootreder en fietsenverhuur. Jaarlijks wordt de heffing en het kostenverhaal geëvalueerd aan de hand van de lokale situatie. Op basis hiervan kan eventueel de Verordening worden bijgesteld, bijvoorbeeld de kring van belastingplichtigen of het tarief.
'We moeten ervoor zorgen dat het gebied veilig en leefbaar blijft', zegt wethouder financiën Sanna Munnikendam. 'Het is niet uit te leggen dat de gemeente grote kosten maakt, terwijl partijen op de schans profiteren van alle bezoekers die langskomen. Wij zijn samen verantwoordelijk voor een aantrekkelijke Zaanse Schans. Met deze beperkte bijdrage kunnen wij het gebied op orde houden, zodat het het visitekaartje van de streek kan blijven'.
De gemeente heeft berekend welk tarief nodig is om de geïnventariseerde kosten tot en met 2020 (ca. € 800.000) te dekken. Uit onderzoek en met inschatting van het aantal betalende bezoekers aan de Zaanse Schans in 2020, is afgeleid dat een beperkt tarief van € 0,25 voldoende zou kunnen zijn. De gemiddelde bezoeker van de Zaanse Schans zal - zo blijkt uit onderzoek - een of meer betaalde vermakelijkheden bezoeken. Hij zal dan dus ook een of meer keer het tarief van de retributie betalen, als de exploitant van de vermakelijkheid besluit om de heffing door te berekenen in de toegangsprijs (zodat uiteindelijk de bezoeker betaalt). Op die manier wordt ingeschat de kosten van de investeringen in de Schans te kunnen dekken.
Bij de vaststelling van de begroting beslist de gemeenteraad over invoering van de vermakelijkhedenretributie.